Αγχώδεις διαταραχές – Κατάθλιψη

Πόσο συχνές είναι οι διαταραχές αυτές και πόσο σημαντικές είναι για το γενικό πληθυσμό, όπως και για τους νευρολογικούς ασθενείς;

• Η κατάθλιψη είναι από τις συχνότερες ψυχικές παθήσεις με ποσοστό ως και 18% με έντονη εκδήλωση στη 2^η και 5^η δεκαετία της ζωής, ενώ οι αγχώδεις διαταραχές γύρω στο 13%, με επικράτηση στις γυναίκες. Από τα ποσοστά αυτά καταλαβαίνουμε τη μεγάλη επίδραση στο γενικό πληθυσμό, καθώς δυσχεραίνουν την αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων και επηρεάζουν τις προσωπικές/διαπροσωπικές σχέσεις, όπως και την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.
• Οι νευρολογικοί ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, όπως επιληψία, πολλαπλή σκλήρυνση, Πάρκινσον, εγκεφαλικό ή ασθενείς με χρόνιους πόνους είναι ιδιαίτερα ψυχικά επιβαρυμένοι, λόγω των περιορισμών που συνεπάγεται η νόσος τους και απαιτούν ιδιαίτερη κατανόηση και φροντίδα.

Ποιοι παράγοντες οδηγούν στην εμφάνιση των παραπάνω ψυχικών διαταραχών;

• Γενετικοί παράγοντες : Στην κατάθλιψη μάλιστα υπάρχουν μοντέλα που δείχνουν ότι όσο πιο έντονη είναι η προδιάθεση του ατόμου, τόσο λιγότερη είναι η αντοχή του στο στρες, για παράδειγμα σε μια ασθένεια ή απώλεια θέσης εργασίας. Στο άγχος έχουμε 20-40% επίδραση των γενετικών παραγόντων.
• Ψυχοκοινωνικοί ή σωματικοί παράγοντες στρες όπως μια χρόνια πάθηση, ένας χωρισμός, μια απώλεια αγαπημένου προσώπου ή η ανεργία.
• Τραυματικά βιώματα του παρελθόντος
• Νευροβιολογικοί παράγοντες: Στην κατάθλιψη έχουμε έλλειψη σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης, όπου με βάση τη θεωρία αυτή δρουν πολλά αντικαταθλιπτικά. Στο άγχος βρέθηκε ότι οι ασθενείς παρουσιάζουν υπερδραστηριότητα σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου.

Πώς εκδηλώνεται η κατάθλιψη;

• Έντονη θλίψη, απελπισία (γενικευμένο αίσθημα έλλειψης ελπίδας)
• Αδιαφορία (για σχέσεις ή δραστηριότητες που παλαιότερα ήταν ευχάριστες)
• Κοινωνική απομόνωση
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση, αίσθημα υποτίμησης(“δεν αξίζω”, “δε θα τα καταφέρω”)
• Δυσκολίες στον ύπνο συνήθως (λίγες ώρες, διακοπτόμενος, με εφιάλτες)
• Μείωση της όρεξης με απώλεια βάρους (σε 10% έχουμε αύξηση )
• Κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας
• Νευρικότητα, ευερεθιστότητα ή νωχελικότητα
• Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, αναποφασιστικότητα
• Σε βαριές μορφές αυτοκαταστροφικές ιδέες ή απόπειρα αυτοκτονίας (επείγουσα αναζήτηση γιατρού και νοσηλεία)

Με ποιες μορφές εμφανίζονται οι αγχώδεις διαταραχές;

• Διαταραχή γενικευμένου Άγχους: Χαρακτηρίζεται από γενικευμένη, επίμονη και ακαθόριστη ανησυχία, η οποία καλύπτει όλες σχεδόν τις δραστηριότητες του ατόμου. Τα άτομα κάνουν καταστροφικά σενάρια στο μυαλό τους και ψάχνουν συνεχώς ασφαλιστικές δικλείδες.
• Διαταραχή Πανικού: Πρόκειται για μια κατάσταση με συχνές, αιφνίδιες κρίσεις έντονου άγχους, φόβου απώλειας του ελέγχου, φόβου του θανάτου με πλήθος σωματικών συμπτωμάτων, όπως αίσθημα παλμών, ζάλη, εξάψεις, δυσφορία, μουδιάσματα, αίσθημα πνιγμονής.
• Αποτέλεσμα των συχνών κρίσεων είναι η αγοραφοβία, που αναφέρεται στη δυσκολία του ατόμου να εγκαταλείψει το σπίτι, να βρεθεί σε δημόσιους χώρους, να ταξιδέψει, από φόβο εμφάνισης μιας κρίσης πανικού. Είναι ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση και καθήλωση του ατόμου.

• Κοινωνική φοβία: Πρόκειται για κατάσταση υπερβολικού άγχους στο πλαίσιο κοινωνικών συναναστροφών, της συνεχούς παρατήρησης και του φόβου έκθεσης από τυχόν ανεπάρκεια του ατόμου. Π.χ. όταν παίρνει το λόγο κοκκινίζει, τρέμει, ζαλίζεται και προτιμά να φύγει. Για αυτό και μακροπρόθεσμα αποφεύγει τις κοινωνικές συγκεντρώσεις.
• Ειδικές φοβίες, όπως η υψοφοβία, η κλειστοφοβία, η ζωοφοβία πχ για αράχνες, ερπετά, η φοβία στη θέα του αίματος, η φοβία ταξιδιού με αεροπλάνα. Είναι φοβίες που επηρεάζουν λιγότερο την ποιότητα ζωής, αν πχ κάποιος φοβάται τα φίδια και δε ζει στην Αφρική. Σε περίπτωση όμως αναγκαιότητας αντιμετώπισης μιας τέτοιας φοβίας η γνωσιακή ψυχοθεραπεία έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Υπάρχει συσχετισμός του άγχους με την κατάθλιψη;

Μεταξύ άγχους και κατάθλιψης υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση

• Μια νεαρή κοπέλα με επιληψία για παράδειγμα μπορεί να αρνείται να βγει από το σπίτι και να κυκλοφορήσει με το φόβο εμφάνισης νέας επιληπτικής κρίσης (αγοραφοβία). Στην πορεία βλέπει ότι δεν μπορεί να πάει στη δουλειά, στο σουπερμάρκετ και να αυτοεξυπηρετηθείàοδηγείται στην κατάθλιψη
• Αντίστροφα ένας ηλικιωμένος με κατάθλιψη λόγω Πάρκινσον ή ένας νεαρός με κατάθλιψη λόγω ανεργίας → οδηγείται σε κοινωνική απομόνωση, έλλειψη αυτοεκτίμησης →φόβο για το μέλλον

Πότε είναι αναγκαία η λήψη των αντικαταθλιπτικών και τι πρέπει να προσέξουμε για την ασφαλή χορήγησή τους;

• Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα επιλογής τόσο για την κατάθλιψη όσο και για τις αγχώδεις διαταραχές. Η διάγνωση πρέπει να μπαίνει αυστηρά από γιατρό εξειδικευμένο στις παθήσεις αυτές μετά από αναλυτική λήψη του ιστορικού. Η έναρξη της θεραπείας συναποφασίζεται με τον ασθενή, λαμβάνοντας υπόψιν σημαντικούς παράγοντες, όπως η ηλικία του ασθενούς, η ύπαρξη ή μη οικογενειακής-κοινωνικής στήριξης, η βαρύτητα των συμπτωμάτων, ή κατάσταση που οδήγησε στην έξαρση και τυχόν άλλα ψυχολογικά προβλήματα. Σε ελαφρά κατάθλιψη σε νεαρό άτομο ενδείκνυται αρχικά ψυχοθεραπεία. Σε ασθενείς με αυτοκτονικές ιδέες επιβάλλεται η αντικαταθλιπτική αγωγή.

• Ο γιατρός επιλέγει το αντικαταθλιπτικό ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς με τις λιγότερες τυχόν παρενέργειες , οι οποίες επιβάλλεται να συζητηθούν. Πριν την έναρξη της θεραπείας χρειάζεται να γίνει καρδιογράφημα και εργαστηριακός έλεγχος. Η διάρκεια της θεραπείας ποικίλει από 6 μήνες ως εφόρου ζωής.

Πόσο σημαντική είναι η ψυχοθεραπεία ; Υπάρχουν άλλες μέθοδοι που βοηθούν ;

• Η ψυχοθεραπεία είναι εξίσου σημαντική και σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται. Σε ελαφρά κατάθλιψη και σε απλές περιπτώσεις κρίσεων πανικού αρκεί και μόνο η ψυχοθεραπεία για να φέρει αποτελέσματα. Οι θετικές αλλαγές αργούν σε σχέση με τα φάρμακα, αλλά είναι μακροπρόθεσμες αφού μέσω της αυτογνωσίας προσπαθεί το άτομο να τροποποιήσει μη επιθυμητές συμπεριφορές.
• Επίσης θετική επίδραση έχει η κάθε μορφή σωματικής άσκησης, ο χορός και μέθοδοι χαλάρωσης.

• Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ιδανικός είναι ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής υπό την τακτική επιτήρηση του θεράποντος ιατρού, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση και την τυχόν λήξη της αγωγής. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ασθενών με κατάθλιψη ή φοβίες που με τη σωστή καθοδήγηση από το θεραπευτή έχουν οδηγηθεί στην πλήρη ίαση.

Η Σταυρούλα Θωμοπούλου είναι ειδική Νευρολόγος με επιπλέον ειδίκευση στην ψυχιατρική και Ψυχοθεραπεία Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κατεύθυνσης στη Γερμανία. Κλείστε ραντεβού για μια εξειδικευμένη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία για εσάς.