Άνοια – Alzheimer: Η ζωή μετά τη διάγνωση

Ποιος ο ρόλος του φροντιστή

Τι είναι η άνοια;

Η άνοια είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από σταδιακή επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών, όπως η μνήμη, η κρίση, ο λόγος και η συμπεριφορά σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεάζεται η ικανότητα του ατόμου να επιτελεί αυτόνομα τις καθημερινές δραστηριότητες. Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας. Δεν πρόκειται για φυσιολογικό επακόλουθο του γήρατος, αλλά για νόσο του γήρατος.

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα-χαρακτηριστικά της άνοιας;

1. Απώλεια μνήμης αρχικά κυρίως της βραχυπρόθεσμης, ενώ τα παλιά γεγονότα, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια, μένουν ανέπαφα. Ξεχνάνε ραντεβού ή ξεχνάνε που έχουν τοποθετήσει πράγματα ή επαναλαμβάνουν συνεχώς φράσεις ή ερωτήσεις που έχουν ειπωθεί.
2. Προβλήματα αρχικά στο λόγο και στη συνέχεια στην κατανόηση. Συχνά αναζητούν τις λέξεις για να ονοματίσουν ένα αντικείμενο ή να εκφραστούν.
3. Ο προσανατολισμός στον χώρο και στον χρόνο είναι δύσκολος από τα αρχικά στάδια , στα προχωρημένα στάδια μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Συχνά συναντάμε ηλικιωμένους που αναζητώνται από οικεία πρόσωπα , καθώς κινδυνεύει η ακεραιότητά τους.
4. Εκτέλεση και σχεδιασμός δραστηριοτήτων: Με την πάροδο του χρόνου δυσκολεύονται και για απλές καθημερινές δραστηριότητες , όπως το πλύσιμο, το ντύσιμο. Τότε απαιτείται η βοήθεια του φροντιστή.
5. Απόσυρση από τις κοινωνικές δραστηριότητες. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με απώλεια ενδιαφέροντος και συνοδό κατάθλιψη. Κάποιες φορές όμως σχετίζεται και με το γεγονός ότι δεν υπάρχει η ικανότητα να συμμετέχει σε δεξιότητες.
6. Καταθλιπτική συνδρομή ή πολύ έντονη ανησυχία, επιθετικότητα, ψευδαισθήσεις: Η αλλαγή σε στοιχεία του χαρακτήρα εμφανίζεται από τα πρώτα στάδια και γι΄ αυτό χρειάζεται ενθάρρυνση σε συμμετοχή κοινωνικών δραστηριοτήτων. Αντίθετα στα τελικά στάδια της νόσου μπορεί το άτομο να αναγνωρίζει μερικώς ή και καθόλου το περιβάλλον και να παρουσιάζουν επιθετικότητα.
7. Απώλεια κριτικής ικανότητας Το γεγονός αυτό είναι αναπόφευκτο στην πορεία της νόσου με νομικές και κοινωνικές προεκτάσεις που θα πρέπει να προβλεφθεί εγκαίρως από το περιβάλλον.

Ποιος είναι ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος αρχικά;

Πολλοί δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα πρώτα σημάδια της άνοιας σε κάποιο συγγενικό πρόσωπο (πχ πατέρα, μητέρα, σύντροφο). Η επαρκής όμως πληροφόρηση γενικότερα για τη νόσο μπορεί να μας ευαισθητοποιήσει περισσότερο. Αλλαγές στη συμπεριφορά για παράδειγμα περισσότερη εσωστρέφεια, έλλειψη φροντίδας του εαυτού, συχνές επαναλήψεις θεμάτων ή ερωτήσεων που έχουν αναφερθεί, δυσκολία προσανατολισμού είναι κάποια από τα πρώτα συμπτώματα, που μπορεί να μας υποψιάσουν και να οδηγήσουν στο νευρολογικό ιατρείο για έλεγχο. Είναι σημαντικό ότι ο ίδιος ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται πλήρως την κατάστασή του.

Τι γίνεται στα αρχικά στάδια μετά τη διάγνωση;

Ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος οφείλει να είναι υποστηρικτικός και ενθαρρυντικός. Η τακτική λήψη θεραπείας πρόληψης και η καλή επαφή τόσο του ασθενούς όσο και της οικογένειας με το νευρολόγο είναι σημαντική. Ο γιατρός δε ρυθμίζει μόνο την αγωγή , αλλά είναι και συμβουλάτορας στην πορεία της νόσου. Η ενίσχυση της κοινωνικότητας, καθώς και της πνευματικής και σωματικής δραστηριότητας δρουν προστατευτικά. Όσο φθίνουν οι γνωστικές ικανότητες και επηρεάζεται η κριτική ικανότητα, θα πρέπει να συζητηθεί το ενδεχόμενο ανάληψης των σημαντικών αποφάσεων του ατόμου σε κάποιο είτε οικογενειακό είτε νομικό πρόσωπο μέσω της δικαστικής συμπαράστασης.

Ποιες είναι οι δυσκολίες όταν η άνοια έχει πλέον προχωρήσει;

Είναι γνωστό ότι στην άνοια παρατηρείται μια φθίνουσα πορεία των γνωστικών λειτουργιών. Στα προχωρημένα στάδια δεν υπάρχει δυνατότητα εκτέλεσης απλών λειτουργιών, όπως ντύσιμο ή πλύσιμο, οπότε δεν αυτοεξυπηρετούνται και είναι απαραίτητη η συνεχής βοήθεια του ατόμου από φροντιστή. Ο προσανατολισμός στον χώρο-χρόνο και στην πορεία ακόμα και η αναγνώριση προσώπων έχει σημαντικά επηρεαστεί ή χαθεί, οπότε είναι απαραίτητη η 24ωρη παρακολούθηση.

Κάποιοι ασθενείς με τις αλλαγές που βιώνουν βυθίζονται σε βαθιά θλίψη, οπότε η ζεστή παρουσία οικείων προσώπων σίγουρα μπορεί να τους κάνει να νιώσουν καλύτερα. Πολλές φορές η παρουσία κατοικίδιων στο σπίτι (γάτα, σκύλος) επηρεάζουν θετικά την ψυχολογία. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου στα τελικά στάδια οι ασθενείς εμφανίζουν έντονη επιθετικότητα, ψευδαισθήσεις, προβλήματα στον ύπνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η παραπάνω κατάσταση είναι διαχειρίσιμη στο οικογενειακό περιβάλλον. Άλλες φορές η επιβάρυνση είναι τόσο μεγάλη , ώστε η εισαγωγή σε γηριατρική κλινική είναι αναπόφευκτη.

Υπάρχουν επιπτώσεις για το οικογενειακό περιβάλλον;

Φυσικά και υπάρχουν. Το στενό οικογενειακό περιβάλλον (σύντροφος ή παιδιά) επιβαρύνεται σημαντικά τόσο οικονομικά  όσο και ψυχικά. Στα προχωρημένα στάδια χορηγείται, μετά από έλεγχο, από το κράτος (τα κέντρα πιστοποίησης αναπηρίας ΚΕΠΑ) ένα επίδομα ενίσχυσης. Η οικογένεια οφείλει να είναι ενωμένη και να διατηρεί κοινή γραμμή, στηρίζοντας ο ένας τον άλλο. Ωστόσο συχνά είναι απαραίτητη η βοήθεια του νευρολόγου είτε με τη μορφή φαρμακευτικής αγωγής είτε ψυχολογικής στήριξης, καθώς η διατήρηση ισορροπιών είναι δύσκολη.

Αν κάποιο δικό σας πρόσωπο αντιμετωπίζει συμπτώματα άνοιας, απευθυνθείτε στην Ειδική Νευρολόγο, Σταυρούλα Θωμοπούλου. Η ιατρός απέκτησε την ειδικότητα της Νευρολογίας σε νοσοκομεία της Γερμανίας με έμφαση στην άνοια και τη νόσο Alzheimer.