Ψυχοσωματικές εκδηλώσεις και πώς αυτές επηρεάζονται από την πανδημία COVID

Τι ονομάζουμε ψυχοσωματικές εκδηλώσεις;

Η ψυχοσωματική εκδήλωση αφορά μια κατάσταση όπου το άτομο βιώνει διαρκώς σωματικά συμπτώματα, σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεάζεται η καθημερινότητά του και η απόδοσή του γενικότερα.

Παρόλα αυτά, από τον κλινικοεργαστηριακό έλεγχο δε διαπιστώνεται κάποια οργανική αιτία. Τα συμπτώματα αυτά ποικίλουν και αφορούν όλα τα όργανα του σώματος. Πολύ συχνές είναι οι δερματικές εκδηλώσεις, οι ταχυκαρδίες, αλλά και γαστρεντερικά προβλήματα (στομαχικές διαταραχές, διάρροια, δυσκοιλιότητα).

Τι είδους ψυχοσωματικά συμπτώματα απαντά ο νευρολόγος στην καθημερινή του πράξη και πώς επηρεάζονται από την πανδημία COVID;

Στο νευρολογικό ιατρείο παρουσιάζονται συχνά ασθενείς με μουδιάσματα πάσης φύσης, τρέμουλο και κεφαλαλγίες. Οι λεγόμενες κεφαλαλγίες τάσης με εντόπιση είτε στο μέτωπο, είτε στους κροτάφους, είτε στο πίσω μέρος της κεφαλής, είναι μια μορφή συσσωρευμένου στρες. Γι’ αυτό και στην περίοδο της πανδημίας, με όλη την αρνητική περιρρέουσα ατμόσφαιρα που βιώνουμε, υπάρχει κατακόρυφη αύξηση.

Ακόμα και η βαρύτητα και η συχνότητα άλλης μορφής πονοκεφάλων, όπως οι ημικρανίες, έχει αυξηθεί. Άλλες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις από το νευρικό σύστημα είναι ζαλάδες, θάμβος όρασης και σε ακραίες περιπτώσεις παραλύσεις άκρων ή και επιληπτικά επεισόδια, όπου δε διαπιστώνεται οργανική αιτία.

Θα μπορούσε ο πόνος να αποτελέσει ψυχοσωματική εκδήλωση;

Το ερώτημα αυτό είναι συχνό δίλημμα για τον κλινικό ιατρό, καθώς ο χρόνιος έντονος πόνος επηρεάζει τον ψυχισμό του ασθενούς από τη μια, αλλά και η ψυχολογική πίεση που βιώνει κάποιος επιτείνει τον πόνο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πόνος στους ογκολογικούς ασθενείς.

Πολλές φορές στην κλινική πράξη οι νευρολόγοι ή οι ορθοπεδικοί αντιμετωπίζουμε ασθενείς με εξαιρετικά έντονους πόνους στον αυχένα ή στη οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, όπου η μαγνητική να δείχνει μια ελαφρά στένωση του δίσκου χωρίς πίεση σε κάποιο νεύρο. Είναι φανερό ότι ο κλινικοεργαστηριακός έλεγχος δεν μπορεί να εξηγήσει επαρκώς την ένταση των συμπτωμάτων και τότε μιλάμε για ψυχοσωματική εκδήλωση του πόνου.

Τι είναι η υποχονδρίαση;

Πρόκειται για μια ψυχοσωματική εκδήλωση, όπου το άτομο έχει την ισχυρή πεποίθηση ότι πάσχει από μια σοβαρή πάθηση, όπως κάποιον όγκο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ασθενής παρατηρεί τον εαυτό του καθημερινά πολύ προσεκτικά με τον φόβο ότι θα ανακαλύψει νέα συμπτώματα που θα επιβεβαιώνουν την αρχική του υπόθεση, π.χ. ότι πάσχει από κάποια ανίατη ασθένεια. Η επίσκεψή του σε έναν ειδικό και η διαβεβαίωση από αυτόν ότι είναι οργανικά υγιής προσφέρει μόνο προσωρινή ανακούφιση, ενώ η κατάσταση περιπλέκεται όταν το άτομο αναζητά από μόνο του πληροφορίες από το διαδίκτυο ή από γνωστούς. Τότε καταφεύγει και σε δεύτερο ή τρίτο ειδικό με την παράκληση για περισσότερες εξετάσεις. Σε περίπτωση που ικανοποιηθεί το αίτημά του μπαίνει το άτομο σε έναν φαύλο κύκλο, όπου κυριαρχούν το άγχος και η αβεβαιότητα.

Υπάρχει κάποια εξήγηση για τις ψυχοσωματικές εκδηλώσεις;

Το πιο πιθανό είναι ότι παίζουν πολλοί παράγοντες ρόλο. Από τη μια έχουμε τη γενετική προδιάθεση και κάποια στοιχεία του χαρακτήρα, σε ότι αφορά την ανοχή στον φόβο και το άγχος, από την άλλη η διαπαιδαγώγηση και το οικογενειακά πρότυπα επηρεάζουν σημαντικά. Άλλοι παράγοντες είναι οι κοινωνικές συνθήκες, για παράδειγμα η κατάσταση της πανδημίας και το κλίμα του αρνητισμού που βιώνουμε την περίοδο αυτή ευνοεί την εκδήλωση και την έξαρση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Τυχόν δυσάρεστες περιπέτειες υγείας του παρελθόντος δρουν επίσης επιβαρυντικά. Γενικότερα η τάση για αυτοπαρατήρηση του ατόμου κάνει τα όποια συμπτώματα υπάρχουν να μοιάζουν επικίνδυνα και απειλητικά με αποτέλεσμα το άτομο να μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο.

Πώς αντιμετωπίζουμε ασθενείς με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις;

Δεν είναι πάντα εύκολο, καθώς πολλοί ασθενείς με ψυχοσωματικά προβλήματα μπορεί να έχουν περάσει και από άλλους γιατρούς πιο πριν, να έχουν κάνει ήδη αρκετές εξετάσεις, να έχουν ταλαιπωρηθεί και να έρχονται πια με έναν βαθμό δυσπιστίας. Το καλό κλίμα εμπιστοσύνης ακόμα και από τη λήψη του ιστορικού είναι απαραίτητο. Επίσης  η αναλυτική κλινική εξέταση είναι συμαντική , ώστε αν χρειαστεί να παραπέμψει κανείς τον ασθενή μόνο για τις εξετάσεις που θεωρεί απαραίτητες. Πρέπει να σημειώσουμε ότι συχνά ο ασθενής έρχεται  “διαβασμένος” , έχοντας πάρει πληθώρα πληροφοριών (Internet, από άλλους γιατρούς, από φίλους και γνωστούς ) και πιέζει για επιπλέον εξετάσεις.

Οι περιττές εξετάσεις όχι μόνο δεν θα του μειώσουν το άγχος , αλλά θα το επιτείνουν οδηγώντας τον σε έναν φαύλο κύκλο αναζήτησης με ακόμα περισσότερες εξετάσεις. Οπότε μετά το πέρας της διερεύνησης , ο γιατρός οφείλει να εξηγήσει με σαφήνεια την φύση του προβλήματος , εφόσον δεν υπάρχει οργανική αιτία. Σε περίπτωση που ο ασθενής ακόμα προβληματίζεται είναι φρόνιμο να γίνει παραπομπή στον ειδικό, δηλαδή τον ψυχοθεραπευτή.

Τι ακριβώς κάνει ο ψυχοθεραπευτής;

Το πρώτο μέλημα είναι η δημιουργία μιας άρτιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Πάνω στη σχέση αυτή χτίζεται το πλάνο της θεραπείας, που θα βασιστεί στα εξής:

• Ψυχοεκπαίδευση (γνώση της αιτίας των συμπτωμάτων),
• Τοποθέτηση ρεαλιστικών στόχων
• Καταγραφή των συμπτωμάτων
• Σχεδιασμό θεραπευτικών μεθόδων

Συγχρόνως με την χρήση μεθόδων χαλάρωσης,  τις θετικές δραστηριότητες και την καθημερινή άσκηση ενισχύονται τα αποτελέσματα της θεραπείας.

Για μια εξατομικευμένη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία κλείστε ραντεβού με την ειδική Νευρολόγο Σταυρούλα Θωμοπούλου με ειδίκευση στην ψυχιατρική και Ψυχοθεραπεία Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κατεύθυνσης.